Czynniki biologiczne w miejscu pracy
CZYNNIKI BIOLOGICZNE W MIEJSCU PRACY
W ustawodawstwie polskim głównym aktem prawnym regulującym zagadnienia związane z ograniczeniem stopnia narażenia pracowników jest ustawa Kodeks pracy z dnia 26 czerwca 1974 r. (Dz. U. z 2019 r. poz. 1040 z późn. zm). Znajdujemy w niej zapis art. 2221
§ 1. W razie zatrudnienia pracownika w warunkach narażenia na działanie czynników biogicznych pracodawca stosuje wszelkie dostępne środki eliminujące narażenia, a jeżeli jest to niemożliwe-
ograniczające stopień tego narażenia przy wykorzystaniu osiągnięć nauki i techniki
§ 2. Pracodawca prowadzi rejestr prac narażających pracowników na działanie szkodliwych czynników biologicznych oraz rejestr pracowników zatrudnionych w takich warunkach.
Przepis Ministra Zdrowia z dnia 22 kwietnia 2005r w sprawie szkodliwych czynników biologicznych dla zdrowia w środowisku pracy oraz ochrony zdrowia pracowników zawodowo narażonych na te czynniki
( Dz. U. z 2005 r. Nr 81 poz. 716 z późn. zm.) określa ramy prawne i wymagania w stosunku do stanowisk pracy, na których występuje narażenia na szkodliwe czynniki biologiczne.
Znajdziemy w nim:
- klasyfikację i wykaz szkodliwych czynników biologicznych
- wykaz prac narażających pracowników na działanie czynników biologicznych
- szczegółowe warunki ochrony pracowników przed zagrożeniami spowodowanymi przez szkodliwe czynniki biologiczne, w tym rodzaje środków niezbędnych do zapewnienia ochrony zdrowia i życia pracowników narażonych na działanie tych czynników , zakres stosowania tych środków oraz warunki i sposób monitorowania stanu zdrowia narażonych pracowników
- sposób prowadzenia rejestru prac narażających pracowników na działanie szkodliwych czynników biologicznych i rejestru pracowników zatrudnionych przy tych pracach oraz sposób przechowywania i przekazywania tych rejestrów do podmiotów właściwych do rozpoznawania i stwierdzania choroby zawodowej
Definicja szkodliwych czynników biologicznych
Są to drobnoustroje komórkowe, pasożyty wewnętrzne, jednostki bezkomórkowe zdolne do replikacji lub przenoszenia materiału genetycznego w tym zmodyfikowane genetycznie hodowle komórkowe, które mogą być przyczyną zakażenia, alergii lub zatrucia.
W oparciu o przytoczoną definicję można wyróżnić czynniki wywołujące choroby zakaźne i inwazyjne w tym – bakterie, wirusy, priony, pierwotniaki, robaki; alergeny roślinne i zwierzęce; toksyny biologiczne
( endotoksyny bakteryjne, mykotoksyny, glukany grzybicze, alfatoksyny ).
Klasyfikacja czynników biologicznych
Biorąc pod uwagę stopień zagrożenia jaki stwarzają dla człowieka czynniki biologiczne dzieli się je na 4 grupy. Kryteria zaklasyfikowania czynników do poszczególnych grup zagrożenia to:
· zdolność do wywoływania choroby u człowieka oraz ciężkość jej przebiegu
· możliwość rozprzestrzeniania się choroby w populacji
· możliwość zastosowania skutecznej profilaktyki i leczenia
Poniższa tabela ilustruje taki podział:
Grupa zagrożenia |
Wystąpienie choroby |
Możliwość rozprzestrzeniania w populacji |
Profilaktyka lub/i leczenie |
Grupa zagrożenia 1
|
Mało prawdopodobne |
Bez leczenia |
Nie jest wymagane |
Grupa zagrożenia 2
|
Możliwe |
Mało prawdopodobne |
Zazwyczaj możliwe |
Grupa zagrożenia 3/3**
|
Istotne zagrożenie pracowników ciężką chorobą
|
Wysoce prawdopodobne |
Zazwyczaj możliwe |
Grupa zagrożenia 4
|
Istotne zagrożenie pracowników ciężką chorobą |
Wysoce prawdopodobne |
Zazwyczaj niemożliwe |
Oznaczenie 3** - są to czynniki biologiczne mogące stanowić ograniczone ryzyko zakażenia dla pracowników dlatego, że nie są przenoszone drogą powietrzną
Drogi przenoszenia czynników biologicznych:
- droga powietrzna np. Mycobacterium tuberculosis
- przez krew , płyny ustrojowe np. HIV
- droga fekalno-oralna – HAV
- przez wektory np. Borellia, kleszczowe zapalenie opon mózgowych
Przykłady występowania czynników biologicznych w miejscu pracy ilustruje poniższa tabela:
Rodzaj działalności
|
Typ zakładu |
Przykładowe czynności |
Przemysł spożywczy
|
Młyny, browary, mleczarnie, piekarnie, zakłady wędliniarskie
|
Przetwarzanie produktów zbożowych lub zwierzęcych |
Rolnictwo , leśnictwo |
Uprawa zbóż , zakłady hodowli zwierząt ( kury, trzoda, bydło), Tartaki, zakłady celulozowo-papiernicze
|
Prace w kontakcie ze spleśniałym sianem, zbożem , drewnem oraz kontakt ze zwierzętami ich wydzielinami i wydalinami |
Gospodarka odpadami |
Zakłady utylizacji surowców wtórnych, zakłady przetwarzania odpadów, przedsiębiorstwa usuwania odpadów komunalnych
|
Sortowanie, przerzucanie kompostu, wywóz odpadów, opróżniania szamb, toalet publicznych |
Gospodarka ściekowa |
Oczyszczalnie ścieków , zakłady wodociągów i kanalizacji
|
Prace związane z naprawą, konserwacją i czyszczeniem urządzeń i instalacji kanalizacyjnej
|
Służba zdrowia |
Laboratoria diagnostyczne, punkty krwiodawstwa, pracownie cytologiczne i histopatologiczne, stacje dializ, ambulatoria
|
Czynności podczas których może dojść do kontaktu z materiałem biologicznym pochodzącym od człowieka ( krew, mocz, płyny ustrojowe)
|
Obowiązki pracodawcy :
1. dokonuje oceny ryzyka zawodowego na jakie jest lub może być narażony pracownik uwzględniając przy tym:
a/ klasyfikację i wykaz szkodliwych czynników biologicznych
b/ rodzaj, stopień oraz czas trwania narażenia na działanie szkodliwego czynnika biologicznego
c/ informacje na temat potencjalnego działania alergizującego lub toksycznego szkodliwego czynnika biologicznego;
choroby, która może wystąpić w następstwie wykonywanej pracy ; stwierdzonej choroby, która ma bezpośredni
związek z wykonywaną pracą
d/ wskazówki organów Państwowej Inspekcji Sanitarnej, Państwowej Inspekcji Pracy oraz jednostek medycyny pracy
Ocena ryzyka zawodowego winna być aktualizowana w przypadku :
- zmiany warunków pracy, które mogą prowadzić do zwiększonego zagrożenia dla zatrudnionych pracowników
- skażenia środowiska pracy w wyniku awarii z udziałem czynnika biologicznego
- wystąpienie infekcji lub choroby u pracowników, która może mieć związek z czynnościami wykonywanymi w warunkach występowania czynników biologicznych
2. unika stosowania szkodliwego czynnika biologicznego, jeżeli rodzaj prowadzonej działalności na to pozwala,
poprzez jego zastąpienie innym czynnikiem biologicznym, który zgodnie z warunkami używania nie jest
niebezpieczny lub mniej niebezpieczny dla zdrowia pracownika
3. prowadzi rejestr prac narażających pracowników na działanie szkodliwego czynnika biologicznego
zaklasyfikowanego do grupy 3 lub 4 zagrożenia, w formie elektronicznej lub księgi rejestrowej uwzględniającego
w szczególności informacje dotyczące :
a/ liczby pracowników wykonujących te prace
b/ wykazu czynności podczas których pracownik jest lub może być narażony na działanie szkodliwych czynników
biologicznych
c/ imienia , nazwiska, stanowiska oraz telefonu kontaktowego pracodawcy lub osoby przez niego upoważnionej do
nadzoru w zakresie bezpieczeństwa i higieny pracy
4. ogranicza liczbę pracowników narażonych lub potencjalnie narażonych na działanie szkodliwego czynnika
biologicznego
5. projektuje proces pracy w sposób pozwalający na uniknięcie lub zminimalizowanie uwalniania się szkodliwego czynnika biologicznego w miejscu pracy
6. zapewnia pracownikom środki ochrony zbiorowej lub w przypadku gdy w inny sposób nie można uniknąć narażenia, środki ochrony indywidualnej, odpowiednie do rodzaju i poziomu narażenia
7. zapewnia pracownikom środki hermetyczności w celu zapobiegania i redukcji przypadkowego przeniesienia lub uwolnienia szkodliwego czynnika biologicznego
8. stosuje znak ostrzegający przed zagrożeniem biologicznym, który jest określony w załączniku nr3 do rozporządzenia lub innych znaków ostrzegawczych
9. sporządza plan postępowania na wypadek awarii z udziałem szkodliwego czynnika biologicznego zakwalifikowanego do grupy 3 lub 4 zagrożenia
10. przeprowadza badania na obecność szkodliwego czynnika biologicznego, tam gdzie jest to konieczne i technicznie wykonalne, z wyłączeniem pierwotnie zamkniętej przestrzeni
11. zapewnia warunki bezpiecznego zbierania, przechowywania oraz usuwania odpadów przez pracowników z zastosowaniem bezpiecznych i oznakowanych pojemników
12. stosuje procedury bezpiecznego postępowania ze szkodliwymi czynnikami biologicznymi
13. zapewnia pracownikom systematyczne szkolenie
14. informuje pracownika o badaniach lekarskich, z których pracownik może skorzystać po ustaniu narażenia
15. prowadzi rejestr pracowników narażonych na działanie szkodliwych czynników biologicznych zakwalifikowanych do 3 lub 4 grupy zagrożenia, w formie elektronicznej lub księgi rejestrowej uwzględniając w szczególności informacje dotyczące:
a/ rodzaju wykonywanej pracy
b/ stopnia zagrożenia spowodowanego działaniem szkodliwego czynnika biologicznego
c/ awarii i wypadków związanych z narażeniem na działanie szkodliwego czynnika biologicznego
d/ wyniku przeprowadzonej oceny ryzyka zawodowego z podaniem nazwy szkodliwego czynnika biologicznego i
grupy zagrożenia
e/ liczby pracowników narażonych na działanie szkodliwego czynnika biologicznego
f/ imienia, nazwiska, stanowiska oraz numeru telefonu kontaktowego osoby odpowiedzialnej u pracodawcy za
bezpieczeństwo i higienę pracy oraz ochronę zdrowia pracowników
16 informuje na wniosek pracownika lub jego przedstawiciela o:
a/ liczbie pracowników narażonych
b/ osobie odpowiedzialnej za bezpieczeństwo i higienę pracy oraz ochronę zdrowia pracowników
17 profilaktyka medyczna w odniesieniu do pracowników zawodowo narażonych na czynniki biologiczne
W przypadku profilaktyki medycznej składa się ona z 2 głównych elementów:
A/ badania profilaktyczne – zgodnie z Rozporządzeniem Ministra Zdrowia z dnia 30 maja 1996r w sprawie przeprowadzania badań lekarskich pracowników, zakresu profilaktycznej opieki zdrowotnej nad pracownikami oraz orzeczeń lekarskich wydawanych do celów przewidzianych w Kodeksie pracy (Dz. U. z 2016 r. poz. 2067).
B/ szczepienia ochronne – pracodawca jest zobowiązany do zapewnienia szczepień ochronnych pracownikom
narażonym na działanie szkodliwych czynników biologicznych o ile jest dostępna odpowiednia szczepionka
Pracodawca przekazuje informację dotyczącą użycia szkodliwego czynnika biologicznego w celach naukowo-badawczych lub przemysłowych właściwemu ze względu na swoją siedzibę inspektorowi sanitarnemu ( Państwowemu Powiatowemu Inspektorowi Sanitarnemu w Olsztynie – dot. powiatu olsztyńskiego) :
1. co najmniej 30 dni przed dniem użycia po raz pierwszy szkodliwego czynnika biologicznego zakwalifikowanego do 2 – 4 grupy zagrożenia
2. w każdym przypadku, gdy zachodzą istotne zmiany mające znaczenie dla bezpieczeństwa i zdrowia pracownika w miejscu pracy
3. w ciągu 30 dni po zakończeniu działalności przez przedsiębiorstwo lub zakład
4. niezwłocznie , w przypadku każdej awarii lub wypadku, które mogły spowodować uwolnienie się szkodliwego czynnika biologicznego zakwalifikowanego do 2 – 4 grupy zagrożenia
Informacji dotyczących szkodliwych czynników biologicznych występujących w środowisku pracy udziela:
· Główny Inspektorat Sanitarny w Warszawie www.gis.gov.pl
· Wojewódzka Stacja Sanitarno-Epidemiologiczna w Olsztynie www.wsse.olsztyn.pl
· Okręgowe Inspektoraty Pracy
· Instytut Medycyny Wsi w Lublinie www.imw.lublin.pl
· Instytut Medycyny Pracy i Zdrowia Środowiskowego w Sosnowcu
· Instytut Medycyny Pracy w Łodzi www.imp.lodz.pl
· Centralny Instytut Ochrony Pracy w Warszawie www.ciop.pl
· Wojskowy Instytut Higieny i Epidemiologii w Warszawie
· Państwowy Zakład Higieny w Warszawie www.pzh.gov.pl
Poniżej druki do pobrania jako załączniki:
-
Informacja o użyciu czynnika biologicznego w środowisku pracy
- Szczegóły
- PSSE Olsztyn
- Odsłony: 5274