CZYNNIKI BIOLOGICZNE W MIEJSCU PRACY

       W ustawodawstwie polskim głównym aktem prawnym regulującym zagadnienia związane z ograniczeniem stopnia narażenia pracowników jest ustawa Kodeks pracy z dnia 26 czerwca 1974 r. (Dz. U. z 2019 r. poz. 1040 z późn. zm). Znajdujemy w niej zapis art. 222¹

§ 1. W razie zatrudnienia pracownika w warunkach narażenia na działanie czynników biogicznych pracodawca stosuje wszelkie dostępne środki eliminujące narażenia, a jeżeli jest to niemożliwe-

ograniczające stopień tego narażenia przy wykorzystaniu osiągnięć nauki i techniki

 

§ 2. Pracodawca prowadzi rejestr prac narażających pracowników na działanie szkodliwych czynników biologicznych oraz rejestr pracowników zatrudnionych  w takich warunkach.

 

Przepis Ministra Zdrowia z dnia 22 kwietnia 2005r w sprawie szkodliwych czynników biologicznych dla zdrowia w środowisku pracy oraz ochrony zdrowia pracowników zawodowo narażonych na te czynniki

( Dz. U. z 2005 r.  Nr 81 poz. 716 z późn. zm.) określa ramy prawne i wymagania w stosunku do stanowisk pracy, na których występuje narażenia na szkodliwe czynniki biologiczne.

Znajdziemy w nim:

•      klasyfikację i wykaz szkodliwych czynników biologicznych
•      wykaz prac narażających pracowników na działanie czynników biologicznych
•      szczegółowe warunki ochrony pracowników przed zagrożeniami spowodowanymi przez szkodliwe czynniki biologiczne, w tym rodzaje środków niezbędnych do zapewnienia ochrony zdrowia i życia pracowników narażonych na działanie tych czynników , zakres stosowania tych środków oraz warunki i sposób monitorowania stanu zdrowia narażonych pracowników
•    sposób prowadzenia rejestru prac narażających pracowników na działanie szkodliwych czynników biologicznych i rejestru pracowników zatrudnionych przy tych pracach oraz sposób przechowywania i przekazywania tych rejestrów do podmiotów właściwych do rozpoznawania i stwierdzania choroby zawodowej

Definicja szkodliwych czynników biologicznych

 

Są to drobnoustroje komórkowe, pasożyty wewnętrzne, jednostki bezkomórkowe zdolne do replikacji lub przenoszenia materiału genetycznego w tym zmodyfikowane genetycznie hodowle komórkowe, które mogą być przyczyną zakażenia, alergii lub zatrucia.

 

W oparciu o przytoczoną definicję można wyróżnić czynniki wywołujące choroby zakaźne i inwazyjne w tym – bakterie, wirusy, priony, pierwotniaki, robaki; alergeny roślinne i zwierzęce; toksyny biologiczne

( endotoksyny bakteryjne, mykotoksyny, glukany grzybicze, alfatoksyny ).

Klasyfikacja czynników biologicznych

 

Biorąc pod uwagę stopień zagrożenia jaki stwarzają dla człowieka czynniki biologiczne dzieli się je na 4 grupy. Kryteria zaklasyfikowania czynników do poszczególnych grup zagrożenia to:

·         zdolność do wywoływania choroby u człowieka oraz ciężkość jej przebiegu

·         możliwość rozprzestrzeniania się choroby w populacji

·         możliwość zastosowania skutecznej profilaktyki i leczenia

      Poniższa tabela ilustruje taki podział:

Grupa zagrożenia	Wystąpienie choroby	Możliwość rozprzestrzeniania w populacji	Profilaktyka lub/i leczenie
Grupa zagrożenia 1	Mało prawdopodobne	Bez leczenia	Nie jest wymagane
Grupa zagrożenia 2	Możliwe	Mało prawdopodobne	Zazwyczaj możliwe
Grupa zagrożenia 3/3**	Istotne zagrożenie pracowników ciężką chorobą	Wysoce prawdopodobne	Zazwyczaj możliwe
Grupa zagrożenia 4	Istotne zagrożenie pracowników ciężką chorobą	Wysoce prawdopodobne	Zazwyczaj niemożliwe

Oznaczenie 3** - są to czynniki biologiczne mogące stanowić ograniczone ryzyko zakażenia dla pracowników dlatego, że nie są przenoszone drogą powietrzną

Drogi przenoszenia czynników biologicznych:

-          droga powietrzna np. Mycobacterium tuberculosis

-          przez krew , płyny ustrojowe  np. HIV

-          droga fekalno-oralna – HAV

-          przez wektory np. Borellia, kleszczowe zapalenie opon mózgowych

Przykłady występowania czynników biologicznych w miejscu pracy ilustruje poniższa tabela:

Rodzaj działalności	Typ zakładu	Przykładowe czynności
Przemysł spożywczy	Młyny, browary, mleczarnie, piekarnie, zakłady wędliniarskie	Przetwarzanie produktów zbożowych lub zwierzęcych
Rolnictwo , leśnictwo	Uprawa zbóż , zakłady hodowli zwierząt ( kury, trzoda, bydło), Tartaki, zakłady celulozowo-papiernicze	Prace w kontakcie ze spleśniałym sianem, zbożem , drewnem oraz kontakt ze zwierzętami ich wydzielinami i wydalinami
Gospodarka odpadami	Zakłady utylizacji surowców wtórnych, zakłady przetwarzania odpadów, przedsiębiorstwa usuwania odpadów komunalnych	Sortowanie, przerzucanie kompostu, wywóz odpadów, opróżniania szamb, toalet publicznych
Gospodarka ściekowa	Oczyszczalnie ścieków , zakłady wodociągów i kanalizacji	Prace związane z naprawą, konserwacją i czyszczeniem urządzeń i instalacji kanalizacyjnej
Służba zdrowia	Laboratoria diagnostyczne, punkty krwiodawstwa, pracownie cytologiczne i histopatologiczne, stacje dializ, ambulatoria	Czynności podczas których może dojść do kontaktu z materiałem biologicznym pochodzącym od człowieka ( krew, mocz, płyny ustrojowe)

 

Obowiązki pracodawcy :

1.        dokonuje oceny ryzyka zawodowego na jakie jest lub może być narażony pracownik uwzględniając przy tym:

a/     klasyfikację i wykaz szkodliwych czynników biologicznych

b/     rodzaj, stopień oraz czas trwania narażenia na działanie szkodliwego czynnika biologicznego

c/     informacje na temat potencjalnego działania alergizującego lub toksycznego szkodliwego czynnika biologicznego;

        choroby, która może wystąpić w następstwie wykonywanej pracy ; stwierdzonej choroby, która ma bezpośredni

        związek z wykonywaną pracą

d/     wskazówki organów Państwowej Inspekcji Sanitarnej, Państwowej Inspekcji Pracy oraz jednostek medycyny pracy

        Ocena ryzyka zawodowego winna być aktualizowana w przypadku :

-          zmiany warunków pracy, które mogą prowadzić do zwiększonego zagrożenia dla zatrudnionych pracowników

-          skażenia środowiska pracy w wyniku awarii z udziałem czynnika biologicznego

-          wystąpienie infekcji lub choroby u pracowników, która może mieć związek z czynnościami wykonywanymi w warunkach występowania czynników biologicznych

2.        unika stosowania szkodliwego czynnika biologicznego, jeżeli rodzaj prowadzonej działalności na to pozwala,

        poprzez jego zastąpienie innym czynnikiem biologicznym, który zgodnie z warunkami używania nie jest

        niebezpieczny lub mniej niebezpieczny dla zdrowia pracownika

3.        prowadzi rejestr prac narażających pracowników na działanie szkodliwego czynnika biologicznego

        zaklasyfikowanego do grupy 3 lub 4 zagrożenia, w formie elektronicznej lub księgi rejestrowej uwzględniającego

        w szczególności informacje dotyczące :

a/     liczby pracowników wykonujących te prace

b/     wykazu czynności podczas których pracownik jest lub może być narażony na działanie szkodliwych czynników

        biologicznych

c/      imienia , nazwiska, stanowiska oraz telefonu kontaktowego pracodawcy lub osoby przez niego upoważnionej do

         nadzoru w zakresie bezpieczeństwa i higieny pracy

4.        ogranicza liczbę pracowników narażonych lub potencjalnie narażonych na działanie szkodliwego czynnika

biologicznego

5.        projektuje proces pracy w sposób  pozwalający na uniknięcie lub zminimalizowanie uwalniania się szkodliwego czynnika biologicznego w miejscu pracy

6.        zapewnia pracownikom środki ochrony zbiorowej lub w przypadku gdy w inny sposób nie można uniknąć narażenia, środki ochrony indywidualnej, odpowiednie do rodzaju i poziomu narażenia

7.        zapewnia pracownikom środki hermetyczności w celu zapobiegania i redukcji przypadkowego przeniesienia lub uwolnienia szkodliwego czynnika biologicznego

8.        stosuje znak ostrzegający przed zagrożeniem biologicznym, który jest określony w załączniku nr3 do rozporządzenia lub innych znaków ostrzegawczych

9.        sporządza plan postępowania na wypadek awarii z udziałem szkodliwego czynnika biologicznego zakwalifikowanego do grupy 3 lub 4 zagrożenia

10.     przeprowadza badania na obecność szkodliwego czynnika biologicznego, tam gdzie jest to konieczne i technicznie wykonalne, z wyłączeniem pierwotnie zamkniętej przestrzeni

11.     zapewnia warunki bezpiecznego zbierania, przechowywania oraz usuwania odpadów przez pracowników z zastosowaniem bezpiecznych i oznakowanych pojemników

12.     stosuje procedury bezpiecznego postępowania ze szkodliwymi czynnikami biologicznymi

13.     zapewnia pracownikom systematyczne szkolenie

14.     informuje pracownika o badaniach lekarskich, z których pracownik może skorzystać po ustaniu narażenia

15.     prowadzi rejestr pracowników narażonych na działanie szkodliwych czynników biologicznych zakwalifikowanych do 3 lub 4 grupy zagrożenia, w formie elektronicznej lub księgi rejestrowej uwzględniając w szczególności informacje dotyczące:

a/    rodzaju wykonywanej pracy

b/    stopnia zagrożenia spowodowanego działaniem szkodliwego czynnika biologicznego

c/    awarii i wypadków związanych z narażeniem na działanie szkodliwego czynnika biologicznego

d/    wyniku przeprowadzonej oceny ryzyka zawodowego z podaniem nazwy szkodliwego czynnika biologicznego i

       grupy zagrożenia

e/    liczby pracowników narażonych na działanie szkodliwego czynnika biologicznego

f/     imienia, nazwiska, stanowiska oraz numeru telefonu kontaktowego osoby odpowiedzialnej u pracodawcy za

       bezpieczeństwo i higienę pracy oraz ochronę zdrowia pracowników

16      informuje na wniosek pracownika lub jego przedstawiciela o:

a/     liczbie pracowników narażonych

b/     osobie odpowiedzialnej za bezpieczeństwo i higienę pracy oraz ochronę zdrowia pracowników

17      profilaktyka medyczna w odniesieniu do pracowników zawodowo narażonych na  czynniki biologiczne

 

W przypadku profilaktyki medycznej składa się ona z 2 głównych elementów:

A/   badania profilaktyczne – zgodnie z Rozporządzeniem Ministra Zdrowia z dnia 30 maja 1996r w sprawie przeprowadzania badań lekarskich pracowników, zakresu profilaktycznej opieki zdrowotnej nad pracownikami oraz  orzeczeń lekarskich wydawanych do celów przewidzianych w Kodeksie pracy (Dz. U. z 2016 r. poz. 2067).

B/   szczepienia ochronne – pracodawca jest zobowiązany do zapewnienia szczepień ochronnych pracownikom

       narażonym na działanie szkodliwych czynników biologicznych o ile jest dostępna odpowiednia szczepionka

 

Pracodawca przekazuje informację dotyczącą użycia szkodliwego czynnika biologicznego w celach naukowo-badawczych lub przemysłowych właściwemu ze względu na swoją siedzibę inspektorowi sanitarnemu ( Państwowemu Powiatowemu Inspektorowi Sanitarnemu w Olsztynie – dot. powiatu olsztyńskiego) :

1.       co najmniej 30 dni przed dniem użycia po raz pierwszy szkodliwego czynnika biologicznego zakwalifikowanego do 2 – 4 grupy zagrożenia

2.       w każdym przypadku, gdy zachodzą istotne zmiany mające znaczenie dla bezpieczeństwa i zdrowia pracownika w miejscu pracy

3.       w ciągu 30 dni po zakończeniu działalności przez przedsiębiorstwo lub zakład

4.       niezwłocznie , w przypadku każdej awarii lub wypadku, które mogły spowodować uwolnienie się szkodliwego czynnika biologicznego zakwalifikowanego do 2 – 4 grupy zagrożenia

Informacji dotyczących szkodliwych czynników biologicznych występujących w środowisku pracy udziela:

·         Główny Inspektorat Sanitarny w Warszawie www.gis.gov.pl

·         Wojewódzka Stacja Sanitarno-Epidemiologiczna w Olsztynie www.wsse.olsztyn.pl

·         Okręgowe Inspektoraty Pracy

·         Instytut Medycyny Wsi w Lublinie  www.imw.lublin.pl

·         Instytut Medycyny Pracy i Zdrowia Środowiskowego w Sosnowcu

·         Instytut Medycyny Pracy w Łodzi www.imp.lodz.pl

·         Centralny Instytut Ochrony Pracy w Warszawie www.ciop.pl

·         Wojskowy Instytut Higieny i Epidemiologii w Warszawie

·         Państwowy Zakład Higieny w Warszawie www.pzh.gov.pl

Poniżej druki do pobrania jako załączniki:

• Informacja o użyciu czynnika biologicznego w środowisku pracy